Colleges Van Topwetenschappers

Ongeveer 20 procent van de mensen mist bij geboorte één of meerdere verstandskiezen. Niet zo erg, want eigenlijk hebben we die extra kiezen niet meer nodig. Vroeger sleten onze tanden veel sneller en was het  handig dat er rond je twintigste nog een derde set kiezen doorkwam. Maar tegenwoordig hebben verstandskiezen nauwelijks meer een functie, omdat we ons eten koken en onze tanden beter verzorgen. Dat ze langzaam verdwijnen, heeft alles te maken met evolutie; als iets niet meer nuttig is, dan kan het in de loop van de tijd verdwijnen. Dat geldt niet alleen voor verstandskiezen, maar ook bijvoorbeeld voor een spiertje in onze onderarm of het vermogen om je oren te bewegen. Yanell Braumuller (Naturalis | Universiteit Leiden) onderzoekt dit soort evolutionaire overblijfsels bij mensen en dieren. Zulke ‘restanten’ kunnen namelijk nog meer evolutionaire mysteries ontrafelen. Hoe dat zit legt hij uit in deze aflevering!See omnystudio.com/listener for privacy information.

Je zult het maar hebben: donderdag is rood, het cijfer 9 is pimpelpaars en bij de naam van je geliefde ervaar je de geur van schimmelkaas. Ongeveer twee procent van de bevolking heeft een vorm van synesthesie, waarbij zintuigen op een gekke manier samenwerken. Hoe dat precies werkt in je brein en of je dit jezelf aan kunt leren, hoor je van neurowetenschapper Tessa van Leeuwen (Tilburg University en Radboud Universiteit). See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ons kraanwater lijkt vanzelfsprekend, maar schijn bedriegt: de kwaliteit van onze rivieren, meren en sloten is op dit moment de slechtste van heel Europa. Gelukkig zijn we in Nederland enorm goed in water zuiveren, maar vervuiling maakt het een steeds grotere uitdaging. Hoe vervuilder dat water raakt, hoe moeilijker én duurder het wordt om er schoon drinkwater van te maken. Daarom zoeken wetenschappers, zoals Roos Goedhart van de TU Delft, naar slimme manieren en nieuwe oplossingen om ons water veilig te houden. Schrijf je in voor onze nieuwsbrief: https://universiteitvannederland.substack.com 00:00 Problemen door vies water 00:30 Drinkwaterbronnen in Nederland onder druk 01:10 Kaderrichtlijn Water en Europese regels 02:52 waar komt ons drinkwater vandaan? 03:14 problemen met grondwater 04:34 ook de economie wordt geraakt 05:30 drinkwatertekort 06:10 hoe water wordt gezuiverd 07:10 is brak water de oplossing? 08:20 zuinig omgaan met ons water Wl je meer weten over Kaderrichtlijn Water? Hier vind je inf

Koffie is voor velen een onmisbaar drankje, zeker in de ochtend. Even wakker worden dankzij een shot cafeïne. Voor de een blijft het daarbij, maar de ander drinkt rustig nog een kopje - of zes. Kun jij dan nog slapen? Of stuiter je na een bakkie al door de kamer? Moleculair bioloog Margit Janssen (Radboud Universiteit Nijmegen) legt uit hoe je DNA bepaalt hoe goed je tegen koffie kan. 329. Is koffie slecht voor je? https://open.spotify.com/episode/74cmBfyY6ZJN22VmBbPOYp?si=c29b1834326e4cefSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Ruim 1 miljoen jongeren in Nederland ervaren altijd pijn - pijn die niet weggaat met een paracetamolletje. En dat aantal lijkt steeds verder toe te nemen. Pijnspecialist Mienke Rijsdijk (Utrecht UMC) legt uit hoe chronische pijn ontstaat en hoe het kan dat steeds meer jongeren hier last van hebben. 00:00 Steeds meer jongeren met chronische pijn00:44 Waarom hebben jongeren steeds vaker pijn?01:58 Wat is chronische pijn eigenlijk?02:40 Hoe ontstaat chronische pijn?04:30 Zit pijn “tussen je oren”?05:10 Verschillende soorten pijn en hoe dat voelt05:40 Test: hoe gevoelig ben je voor pijn?09:25 Waar letten artsen op bij chronische pijn?09:32 Behandelingen voor chronische pijn10:00 Hoe werkt zo’n behandeling?11:18 Welke jongeren komen op de pijnpoli terecht?11:44 Wat kun je zelf doen tegen chronische pijn?12:05 Nieuw onderzoek naar chronische pijnSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Ruben Timmerman, man, in de dertig, licht engels accent, bril, tikje schuchter, stapt op vrijdagmiddag een uitzendbureau binnen. Hij solliciteert voor een baan in de bouw. Nog geen tien minuten later staat hij weer buiten; maandagochtend om 5 uur ’s ochtends kan hij beginnen en zal hij worden opgepikt door een busje. Wat het uitzendbureau niet doorheeft is dat ze zojuist geen arbeidsmigrant hebben aangenomen, maar een criminoloog van de Erasmus Universiteit. Voor een periode van 12 maanden gaat hij ‘undercover’ als arbeidsmigrant niet alleen in de bouw, maar ook in de logistiek en de voedselverwerking. Zijn doel: van binnenuit vastleggen hoe het er écht aan toegaat op de werkvloer. In deze aflevering hoor je zijn bevindingen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De magnetron heeft een slechte reputatie. Van “je krijgt er kanker van” tot “het sloopt alle voedingsstoffen”. De mythes zijn hardnekkig, maar kloppen ze ook? Samen met levensmiddelentechnoloog Matthijs Dekker (Wageningen University) ontrafelen we de grootste misverstanden. En laten we je zien waarom de magnetron vaak juist gezonder is dan andere manieren van koken. Plus wat tips voor complete verse maaltijden die je zelf kunt bereiden in de magnetron.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Steeds minder Nederlanders vertrouwen het nieuws. Volgens onderzoek is ons vertrouwen zelfs lager dan ooit. Eén van de oorzaken hiervan is framing, oftewel het nieuws brengen vanuit een bepaald standpunt. Noem je de krimp van Schiphol een kans voor het milieu, of heb je het over banenverlies? En spreek je over een oorlog, of een genocide?  Als nieuws-consumenten hun eigen perspectief missen bij traditionele media zoals NOS of RTL, dan verhuizen ze steeds vaker naar andere plekken. Bijvoorbeeld naar alternatieve platforms zoals Cestmocro op Instagram. Met meer dan 1,2 miljoen volgers is het een van de grootste nieuwsbronnen voor jongeren. Maar hoe weet je of dit platform betrouwbaar is? In deze aflevering vertelt journalistiek-wetenschapper Tim Groot Kormelink (Vrije Universiteit Amsterdam) alles over framing, alternatieve nieuwskanalen en hoe jij zelf bepaalt welk nieuws je kunt vertrouwen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Je denkt misschien dat je een individu bent, dat eigen beslissingen neemt. Maar eigenlijk is ons brein net een kopieermachine. Denk aan modetrends; grote kans dat jij jouw skinny jeans inmiddels hebt ingewisseld voor broeken met wijde pijpen. In deze aflevering vertelt cognitiefilosoof Marc Slors (Radboud Universiteit) waarom kuddegedrag voor ons noodzakelijk is om samen te kunnen leven. Je kunt dus lekker moet doorgaan met dat kopiëren!               See omnystudio.com/listener for privacy information.

Angst om te bellen; het is niet alleen vervelend, maar kan je ook serieus in de weg zitten. Voor veel banen is het onpraktisch en onderzoek laat zien dat mensen met belangst zelfs gemiddeld een lager inkomen hebben. In deze aflevering vertelt psychiater Tim van Dijl (Universiteit Tilburg | GGZ Breburg) hoe belangst ontstaat, welke rol hormonen daarbij spelen én vooral: hoe je er weer vanaf kunt komen. Natuurlijk deelt hij ook praktische tips die je direct kunt toepassen. Blootstellingsoefening: Stap 1: Schrijf op een briefje waar je écht bang voor bent en wat je wil overwinnen (dus niet hakkelen of stotteren, maar de angst die daaronder zit zoals: “anderen vinden me dom” of “iemand wil me na dit telefoontje niet meer zien”)Stap 2: Iedere keer nadat je gebeld hebt, ga je na of datgene waar je bang voor was is uitgekomenStap 3: Sta er bewust bij stil dat die angst niet is uitgekomen. Door dit steeds te herhalen, zul je merken dat de angst langzaam minder wordt Tip: Ric

Wandelen lijkt misschien de meest onschuldige sport die er is. Toch ging het tijdens de Vierdaagse in 2006 gruwelijk mis: er vielen twee doden. En ook nu vallen jaarlijks honderden wandelaars flauw. Hoe kan zoiets gebeuren bij zoiets simpels als lopen? Hoogleraar Maria Hopman (Radboudumc) onderzoekt al twintig jaar de grenzen van ons lichaam tijdens het wandelen. En één ding is zeker: uitdroging speelt een veel grotere rol dan je denkt. In deze aflevering hoor je wat er in je lichaam gebeurt, waarom goed drinken cruciaal is én wat jij kunt doen om veilig te blijven wandelen. Wil je meer weten over het onderzoek naar de Vierdaagse. Dit is de website van Maria's onderzoeksgroep waar ze haar bevindingen deelt en waar je je zelf kunt aanmelden als deelnemer ► https://www.nijmeegsbeweegonderzoek.nl/See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wat als je na een nachtje doorhalen in de auto stapt? We weten allemaal dat rijden met drank op gevaarlijk is, maar hoe zit het met slaaptekort? Chronobioloog Maaike van der Rhee (Erasmus MC) onderzoekt dit tijdens een uniek experiment op festival Lowlands. En wat blijkt? Na 17 uur wakker zijn rijd je al alsof je twee glazen alcohol op hebt.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wanneer je denkt aan zien, denk je waarschijnlijk meteen aan je ogen. En hoewel je ogen inderdaad het startpunt zijn, is het niet het belangrijkste onderdeel waarmee je de wereld om je heen bekijkt. Als je enkel je ogen gebruikt, dan zie je niets. Yaïr Pinto (Universiteit van Amsterdam) onderzoekt hoe je dan wel ziet - met de achterkant van je brein. Dat doet hij in de donkerste kamer van Nederland met het kleinst denkbare lichtsignaal.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wees eens eerlijk: voelt het als winst als je iets retourneert in een winkel en je geld terugkrijgt? Dat ‘gevoel’ is geen toeval, maar een psychologisch fenomeen dat mental accounting heet. Op social media wordt het ook wel ‘Girl Math’ genoemd, een grappige term die suggereert dat alleen vrouwen zo denken, maar in het hoofd van een man werkt het precies hetzelfde. In deze aflevering praten we met hoogleraar consumentenethiek Marijke Leliveld over de slimme, maar soms ook misleidende rekensommen in ons hoofd, en wat dat zegt over ons allemaal en ons gedrag met geld. Deze podcast-aflevering is een samenwerking tussen het FD en de Universiteit van Nederland. Wil je vaker iets van Het Financieele Dagblad luisteren? Zoek dan de podcasts ‘Dagkoers’ en ‘Toegevoegde Waarde’ op in je podcast-app.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wacht je altijd op groen? Scheid je netjes al je afval? Kortom: houd jij je altijd aan de regels? Sociaal psycholoog Lucas Molleman (Universiteit van Amsterdam) onderzoekt wanneer we ons wel en niet aan de regels houden. Verrassend genoeg zijn we heel wat volgzamer dan gedacht.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ze zijn ouder dan onze aarde, kleiner dan een zandkorrel en je kunt ze vinden op jouw dak: micrometeorieten. Elke dag vallen er tonnen micrometeorieten op onze planeet. De meeste verbranden, maar sommige landen gewoon op op de grond en op daken.In deze aflevering vertelt aardwetenschapper Guido Jonker (Vrije Universiteit Amsterdam) wat deze micrometeorieten zo bijzonder maakt. Zo kunnen ze ons onder andere vertellen hoe het zonnestelsel ontstaan is.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Politici en legercommandanten laten het woord oorlogseconomie vaker vallen. Wat is een oorlogseconomie? Hoe ziet je leven er dan uit? De kans dat Nederland in een echte oorlogseconomie terechtkomt is niet heel groot, denkt macro-econoom Jasper Lukkezen van de Universiteit Utrecht. En toch vindt hij het belangrijk dat we wel over die vraag nadenken, want er is wetgeving in de maak die een kwaadwillende regeringsleider kan gebruiken om Nederland te veranderen in een oorlogseconomie.Deze podcast-aflevering is een samenwerking tussen het FD en de Universiteit van Nederland. Wil je vaker iets van Het Financieele Dagblad luisteren? Zoek dan de podcasts ‘Dagkoers’ en ‘Toegevoegde Waarde’ op in je podcast-app.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een pilletje op een festival, een biertje in de kroeg, of een sigaret bij de koffie. We wéten dat het slecht voor ons is, maar doen het toch. Hoe komt dat? En waarom is het zo moeilijk om te stoppen? Adam Cohen van de Universiteit Leiden legt uit hoe dit verlangen al sinds de oertijd in ons zit.  673. Vapen: hoe je met dodelijke aardbeiendamp jongeren verleidt https://open.spotify.com/episode/2uJcHlLkfcVtIE8g4xkoVR?si=f2b22078f1914ac2See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zoveel pijn in je handen hebben dat je potjes niet meer open kunt draaien, het 's ochtends amper lukt om uit je bed kan stappen of zelfs niet kan werken: het is dagelijkse realiteit voor mensen met reuma of artrose. In Nederland hebben bijna 2 miljoen mensen één van deze twee ziektes. Voor reuma is er een medicijn, maar dat gaat ook gepaard met bijwerkingen. En voor artrosepatiënten is het nog erger gesteld, daar ís namelijk helemaal geen medicijn voor. Nieuw onderzoek van Wendy Walrabenstein (Amsterdam UMC) zet de medische wereld nu op zijn kop, omdat het laat zien dat een plantaardig dieet nét zo goed kan werken als reumamedicatie. Én het lijkt ook veelbelovende resultaten te geven voor andere ziekten, als hart- en vaatziekten en parkinson. Wat je dan precies moet eten? Dat vertelt Wendy in deze aflevering. Meer informatie over plantaardig eten: https://plants-for-health.nl/kenniscentrum/ Lees hier zelf de studies uit deze podcast: Wendy's onderzoek: https://pubm

We denken vaak: wie veel geld heeft, kan ook veel geven. Maar klopt dat wel? Waarom lijken mensen met weinig soms juist méér te geven in geld, zorg of tijd? Socioloog Arjen de Wit van de Vrije Universiteit onderzoekt waarom we geven en waarom rijk zijn je daar niet per se vrijgeviger van maakt. Word je eigenlijk gieriger als het beter met je gaat? Deze podcast-aflevering is een samenwerking tussen het FD en de Universiteit van Nederland. Wil je vaker iets van Het Financieele Dagblad luisteren? Zoek dan de podcasts ‘Dagkoers’ en ‘Toegevoegde Waarde’ op in je podcast-app. De interviews met de bijstandsgerechtigden zijn gedaan door Arjens collega Boudewijn Goos.  "Ziekten verspreiden zich onafhankelijk van grenzen en sociale klassen": deze uitspraak komt van de Nederlandse socioloog Abram de Swaan. Het onderzoeksproject van het Centrum voor Filantropische Studies aan de VU, waar Arjen naar verwijst en waarin de vraag centraal staat ‘Hoe hangen vermogen en vrijgev